Cesur Bir Açılış
Bazı gerçeklerden kaçamayız: Tıbbi ve Aromatik Bitkiler (TAB) bölümleri, “yeşil diploma” beklentisiyle dolu parlak bir gelecek vaad ediyor — ama bu vaadin ardında ne kadar somut, ne kadar ciddi bir yapı var? İnsan doğasına yakınlaşmayı umut edip tercihini bu yönde yapan bir genç, mezun olduğunda raflarda aromaterapi yağı satıp internetten “doğal ritüeller” mi pazarlayacak, yoksa hak ettiği bilimsel saygıyı — ve iş güvencesini — elde edebilecek mi? Bu yazıda, TAB bölümü olan üniversiteleri sayarken, sistemin eksiklerini, tehlikeli beklentileri ve akademik-girişimsel uçurumu tartışacağım. Sormamız gereken açık: Bu bölümler bir umut mu, yoksa şehir efsanesi mi?
Türkiye’de TAB Bölümü Sunan Üniversiteler
– Üsküdar Üniversitesi — MYO bünyesinde TAB programı var; müfredatında “Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Anatomisi, Drog Hazırlama, Aromaterapi” gibi teknik dersler var. :contentReference[oaicite:2]{index=2}
– Bingöl Üniversitesi — “Medicinal and aromatic plants” MYO programı ile listelenmiş. :contentReference[oaicite:4]{index=4}
– Sağlık Bilimleri Üniversitesi (eski adıyla) — TAB programı uyguluyor. :contentReference[oaicite:6]{index=6}
– Alaaddin Keykubat Üniversitesi — Bitki ve hayvan üretimi bölümünün “Medicinal and Aromatic Plants” programı aktif. :contentReference[oaicite:8]{index=8}
– Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi — Köyceğiz MYO’da TAB programı, bölgenin iklim ve flora potansiyeliyle birlikte. :contentReference[oaicite:10]{index=10}
– Kastamonu Üniversitesi — Meslek yüksekokulu düzeyinde TAB programı sunduğu kaynaklarda geçiyor. :contentReference[oaicite:12]{index=12}
– Ve birçok başka üniversite; TAB bölümü sunan üniversitelerin tam listesi genelde kamuoyuna veya rehber sitelere dağınık biçimde yansıyor. :contentReference[oaicite:13]{index=13}
Durumun Parlak Yüzü
Bu üniversiteler—özellikle Üsküdar, Bingöl, Alaaddin Keykubat, Muğla SK gibi MYO programları—TAB alanında önlisans düzeyinde eğitim veriyor. Mezunlar “tekniker” unvanı alıyor, tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliği yapan işletmelerde, drog üretim tesislerinde, kozmetik ve bitkisel ilaç sanayisinde, aromaterapi merkezlerinde, hatta aktarlarda bile iş bulabiliyor. :contentReference[oaicite:14]{index=14}
Bu da şunu gösteriyor: Türkiye’nin bitki çeşitliliği, iklimi ve pazar potansiyeli göz önüne alındığında — teoride — TAB bölümü makul ve stratejik. Bitkisel ilaç, fitoterapi, doğal kozmetik alanlarının popülaritesi artarken, nitelikli eleman ihtiyacı gerçek. Yani, bu bölümü seçen bir öğrenci eğer elini taşın altına koyarsa; üretim, kalite kontrol, ihracat, pazarlama, hatta kendi işini kurma şansı — bir nebze de olsa — var. ([Unipedia][1])
Ancak Asıl Tartışılması Gereken Zayıflıklar
Peki ya istediğimiz bilimsel derinlik? İstediğimiz iş güvencesi? İşte sorun tam burada başlıyor:
TAB bölümlerinin çoğu iki yıllık meslek yüksekokulu programı. Bu, köklü tarımsal bilimler, bitki biyolojisi, farmakognozi ya da biyoteknoloji gibi alanlarda derinleşme gerektiren bir sektör için — yüzeysel kalabilir. Mezun “tekniker”, nadiren gerçek bilimsel araştırma yapacak donanımda oluyor. ([Kariyer.net][2])
Tablo tam olarak görünmüyor: Kaç üniversite var, bunların altyapısı, hocaları, araştırma merkezleri, herbaryum ve laboratuvar kapasitesi ne durumda? Birçok programa dair bilgiler rehber sayfalarda; ama o üniversitenin “gerçek” olarak tıbbi/aromatik bitki araştırması yapıp yapmadığı muğlak. Bu da mezuniyetten sonra “doktor ya da uzman” kimliği sağlamıyor.
Sektör ve pazar “popülerliği” öncelenince, kalite ve bilim önceliği geri planda kalabiliyor. Kozmetik, “doğal ürün” pazarı ve aromaterapi hevesi, bazen bitkilerin ekolojik, genetik ve farmakolojik özelliklerinden bağımsız, moda usulü “bitki bazlı” ürünlere yönelmeyi teşvik ediyor. Bu, hem bilimsel ciddiyeti hem de doğaya saygıyı törpülüyor.
TBM (Tıbbi & Aromatik Bitki) eğitiminin 2 yıllık olması, mezunlara “geniş bir dünya” vadederken aslında “orta düzey işçilik” sunuyor: İhracat firmalarında paketleme, kalite kontrol laboratuvarlarında yardımcı eleman, aktarlarda satış danışmanı… Asıl yapmak istediğin “bitkisel ilaç üretimi, bitki biyolojisi, araştırma” ise, ya başka bölüme geçmek ya da üstüne lisans yüklemek gerekiyor.
Neden Bu Durum? Ve Neden Hâlâ Yayılıyor?
Belki de sorun değil, seçimdir: Türkiye’de tarım‑ormancılık ve doğal ürünler pazarının kısa vadeli kazanç potansiyeli, üniversiteleri “ölçüsüz yayılma”ya yönlendirdi. TAB programı açmak “rakip eksikliği” varken kolay; alt yapı, araştırma, uzun vadeli yatırım gerekmiyor; gençler içinse cazip — doğaya dön, sağlıklı yaşam, doğal kozmetik…
Fakat bu yaklaşım, alanı “hafif bilgiyle donatılmış teknik elemanlık” düzeyinde bırakıyor. Sonuç: Pazar geniş, beklenti yüksek; ama bilimsel baz, gelecek ve kalite belirsiz.
Provokatif Sorular — Okuyucuya Sesleniyorum
– Bu bölümler gerçekten “geleceğin bölümü” olabilir mi, yoksa sadece moda — kısa vadeli kazanç odaklı bir iş kapısı mı?
– 2 yıllık MYO diploması ile tıbbi/aromatik bitkiler dünyasının derinliklerine inmek mümkün mü? Yoksa hep “sarf malzemesi” düzeyinde kalınacak mı?
– Bitkisel ürün pazarı, bilimsel altyapıdan bağımsız büyürse; bu, doğaya, biyolojik çeşitliliğe ve halk sağlığına zarar vermez mi?
– Üniversiteler, bu kadar ciddi bir alana yetkin bilim insanı yetiştirmek yerine neden “tekniker üretmeye” razı oluyor?
Sonuç — Gerçekçilik mi, İllüzyon mu?
TAB bölümleri furyası altında bir gerçek var: Türkiye’de bu alana ilgi artıyor, pazar ve istihdam potansiyeli gözle görülür. Bazı üniversiteler bu alanda ön lisans eğitimi sunuyor, mezunlara iş kapısı açıyor. Ancak bu kapının ardında ne bilimsel derinlik ne garanti ne sürdürülebilir üretim var.
Eğer bu bölümü seçmeyi düşünüyorsan, bilin: hayal kurarsın ama detaya dikkat et. Tek başına “TAB mezunuyum” demek, seni bir bitkisel ilaç uzmanı ya da güvenilir bir aromaterapi üreticisi yapmaz. Derinlik arıyorsan, bu alanda gerçek bilimsel altyapı aramalı, araştırma merkezlerine, laboratuvarlara, kalıcı projelere yönelmelisin.
Unutma: Her lila rengi yağ “doğal” değildir — bazısı sadece pazarlama kokusudur!
[1]: “Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bölümü Hakkında Detaylı Bilgiler”
[2]: “Tıbbi ve Aromatik Bitkiler (MYO) Bölümü – Kariyer.net”